Quan Hoàng Bảy

Quan Hoàng Bảy (Nhạc Phủ) Danh hiệu: Ông Bảo Hà – Màu sắc đại diện: màu lam hoặc tím chàm.

Quan Hoàng Bảy là một nhân vật có thật trong lịch sử Việt Nam, còn trong Tín ngưỡng thờ Mẫu, ông là một trong những vị thánh được người trong và ngoài đạo nhắc đến nhiều nhất. Ngài là một trong mười vị Quan Hoàng trong Tứ Phủ Quan Hoàng được nhân dân  tôn kính phụng thờ hầu khắp các đền điện phủ trong hệ thống thờ Mẫu đều có ban thờ Ngài.

Hoàng nhắn ai lên đất Bảo Hà
Nếm mùi phong nguyệt ấy là thần tiên
Cõi Bắc địa còn truyền cổ tích
Hoàng Bảy Bảo Hà thực đích trung quân
Sinh thời làm tướng trung thần
Mán Nùng sơn trại muôn dân quy đầu

Thần tích Quan Hoàng Bảy

Tên húy của ngài: Nguyễn Hoàng Bảy. Sắc phong tước hiệu: Thượng Đẳng Thần.

Quan Hoàng Bảy hay thường gọi là Ông Bảy Bảo Hà. Ông là con Đức Vua Cha Bát Hải Động Đình. Theo lệnh vua, ông giáng hạ phàm trần, trở thành con trai thứ bảy trong danh tộc họ Nguyễn, vào cuối thời Lê.  Vào triều Lê Cảnh Hưng (1740- 1786), tại vùng Bảo Hà và biên cương phía Bắc, có giặc Trung Quốc từ Vân Nam tràn sang cướp bóc, đốt phá. Triều đình bèn cử viên tướng thứ bảy họ Nguyễn chính là Quan Hoàng Bảy lên trấn thủ vùng Quy Hoá. Danh tướng họ Nguyễn đưa đội quân tiến dọc sông Thao, Ông cùng ông Hoàng Đôi, hợp binh hùng lục thuỷ dọc sông Hồng (trước mặt đền Bảo Hà bây giờ) đánh đuổi quân giặc; giải phóng châu Văn Bàn và xây dựng Bảo Hà thành căn cứ lớn, cũng vì lý do này dân gian gọi ông là Quan Hoàng Bảy Bảo Hà. và lập Bảo Hà thành căn cứ quân lớn

Đối với giặc ngoại xâm, tướng Nguyễn Hoàng Bảy đánh đâu thắng đó, phá tan thế giặc ngoại xâm. Đối với nội bộ, tướng Nguyễn Hoàng Bảy đã có công thống nhất các thổ ti, tù trưởng, thổ hào quanh vùng đoàn kết quanh ông thành một khối đoàn kết thống nhất. Sau đó thống lĩnh quân thủy và quân bộ tiến đánh giặc ở Lào Cai, giải phóng các châu thuộc phủ Quy Hoá (Yên Bái, Lào Cai ngày nay). Tại đây ông đã tổ chức các thổ ty, tù trưởng luyện tập binh sỹ… và trấn giữ vùng biên ải nơi Bảo Hà, Lào Cai. Tại đất Bảo Hà, ông thống lĩnh lục thủy, đánh đuổi quân giặc về vùng Vân Nam, sau đó ông chiêu dụ các thổ hào địa phương đón người Dao, người Thổ, người Nùng lên khẩn điền lập ấp.

Sau này trong một trận chiến đấu không cân sức, Ông Bảy bị giặc bắt, chúng tra khảo hành hạ dã man, nhưng ông vẫn một lòng kiên trung, quyết không đầu hàng, cuối cùng, không làm gì được, chúng sát hại ông rồi mang thi thể vứt xuống dòng sông Hồng. Kì lạ thay, di quan của ông dọc theo sông Hồng, trôi đến phà Trái Hút, Bảo Hà, Lào Cai thì dừng lại. Còn một điều kì lạ nữa là khi ông bị giặc sát hại, thì trời bỗng chuyển gió, mây vần vũ, kết lại thành hình thần mã (ngựa), từ thi thể ông phát ra một đạo hào quang, phi lên thân ngựa, đến Bảo Hà thì dừng lại, trời bỗng quang đãng, mây ngũ sắc kết thành hình tứ linh chầu hội.

Sau này khi hiển linh ông được giao quyền trấn giữ đất Lào Cai, ngự trong dinh Bảo Hà, đến lúc này ông nổi tiếng là một Ông Hoàng không chỉ giỏi kiếm cung mà còn hết mực hộ quốc an dân, ông luôn khuyên bảo nhân dân phải ăn ở có nhân có đức, tu dưỡng bản thân để lưu phúc cho con cháu. Triều vua Minh Mạng, Thiệu Trị sắc tặng ông danh hiệu “Trấn An Hiển Liệt” và các triều vua nhà Nguyễn khác tôn ông danh hiệu: “Thần Vệ Quốc * Quan Hoàng Bảy Bảo Hà”. Còn đồng bào các dân tộc Kinh, Tày, Dao… thì tôn thờ ông là vị nhân thần. Ông đi vào cõi tâm linh các dân tộc và hiện thân trong các lễ hội xuống đồng vào ngày Thìn tháng Giêng, hóa thánh vào hệ thống Thánh Hoàng trong Tín ngưỡng Thờ Mẫu.

Đền thờ Quan Hoàng Bảy

Đền chính thờ Quan Hoàng Bảy là ngôi đền Bảo Hà được lập tại nơi năm xưa di hài của ông lưu lại, nằm ở chân đồi Cấm, bên bờ thượng lưu sông Hồng, ở bên bến phà Trái Hút, thuộc xã Bảo Hà, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai. Năm 1977, đền Bảo Hà được chứng nhận là di tích lịch sử quốc gia.

Ngôi đền cách thành phố Lào Cai 60km và cách ga xe lửa Bảo Hà 900m, hiện đã được tu sửa để thuận tiện cho du khách hành hương. Phong cảnh nơi đây vô cùng thơ mộng, bình yên, rừng núi bao quanh xanh một màu. Đối diện với dòng sông Hồng, lưng tựa vào núi, ngôi đền này được cho là mang phong thái ung dung đĩnh đạc của quan Hoàng Bảy. Cũng là di sản chứng minh cho sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc văn hóa truyền thống với quan cảnh thiên nhiên vĩ đại.

Trước cửa chính tam quan treo cao tấm hoành phi “Đền (điện) Bảo Hà tối linh”

Bên dưới là một số câu đối

Thử địa danh truyền Quan Đệ Thất
Nam Bang hiển đức Bảo Hà Sơn

Trong đó có cặp đối liên vừa cổ vừa kim

Nhất cầu vạn ứng bóng Ông Hoàng
Kỳ thiên điện ảnh cõi trần gian

Hậu điện là ban thờ “Đức Thánh Quan Hoàng Bảy”, trên cao treo bức Hoành phi “Trấn An Hiển Liệt”, hai bên là đôi câu đối:

Thử địa danh truyền Quan Đệ Thất / Nam Bang hiển đức Bảo Hà Sơn

Ngày khánh tiệc Quan Hoàng Bảy

Ngày tiệc chính của Quan Hoàng Bảy là ngày 17/7 âm lịch. Vào ngày này và nhất là dịp tháng 7 âm lịch, ở đền Bảo Hà luôn tập nập du khách thập phương đến dâng hương để lễ Quan Hoàng Bảy Bảo Hà cầu tài cầu lộc.

Hầu giá Quan Hoàng Bảy

Quan Hoàng Bảy là vị thánh hoàng thường hay ngự về đồng nhất trong Thập vị Quan Hoàng, cũng bởi vì trong hàng Tứ Phủ Quan Hoàng Bảy được Mẫu giao chấm lính nhận đồng.

Khi ngự về đồng, ông thường mặc áo lam hoặc tím chàm (thêu rồng kết uốn thành hình chữ thọ), đầu đội khăn xếp có thắt lét lam, cài chiếc kim lệch màu ngọc thạch. Ông ngự về tấu hương, khai quang rồi cầm đôi hèo, cưỡi ngựa đi chấm đồng.

Đến giá Quan Bảy về ngự, nếu ông ném cây hèo vào người nào thì coi như ông đã chấm đồng người đó. Lúc ông giá ngự, thường dâng ông ba tuần trà tàu rồi mời thuốc lá nghe văn, ban tài phát lộc cho thanh đồng đệ tử rồi xe giá hồi cung.

Bản văn Quan Hoàng Bảy

Gió nam thoảng đưa hương bay ngào ngạt

Bóng ác tà đã gác non tây

Trăng in mặt nước vơi đầy

Bảo Hà có tích xưa nay còn truyền

Quan Hoàng Bảy trần miền Băc địa

Hợp binh hùng lục thuỷ Thao Giang

Quân cơ mưu lược luận bàn

Doang trung thường có hai hoàng vào ra

Quan Hoàng Bẩy Bảo Hà chính vị

Cùng tướng công đệ nhị Hoàng Hai

Can qua dâu bể biến dời

Anh hùng xưa đã ra người cung tiên

Nhớ công đức lập đền phụng sự

Thổ, Mán, Nùng tiên nữ dâng hoa

Thú vui điếu khách bàn trà

Phong lưu thuốc cống Bảo Hà dâng ông

Hoàng hoa tửu khăn hồng gối xếp

Ngự tính tình phong nguyệt hoạ ca

Nhắn ai lên đất Bảo Hà

Nếm mùi phong nguyệt ấy là thần tiên

Cõi Bắc địa còn truyền cổ tích

Quan Bảo Hà thực đích trung quân

Sinh thời làm tướng trung thần

Tấc lòng yêu nước thương dân hãy còn

Dẫu bể cạn non mòn cũng quyết

Thử ra tài cho biết oai danh

Bao phen lẫm liệt tung hoành

Định an xã tắc đề binh cõi ngoài

Đất Lào Cai là nơi dụng võ

Quyết ra tay đội ngũ tiến công

Biên cương súng nổ đùng đùng

Sa trường sương núi máu sông chẳng nề

Đem quân về Thất Khê phòng thủ

Đền Bảo Hà lạc thú huê viên

Mãn tuần chiếu hạc hồi thiên

Tấm thân thoát lánh nghiệp duyên cõi trần

Bỗng một trận sầu vân ám kết

Hiện chân hình dạo Bắc hết Nam

Vui cùng nước biếc trăng ngàn

Tốt tươi quả lạ trăng vàng đìu hiu

Độ dân xã ngày Nghiêu tháng Thuấn

Cõi Việt Nam Bắc trấn oai danh

Từ bi cải dữ làm lành

Chọn ngươi nữ tú nam thanh chấm đồng

Kẻ xuôi ngược dưới sông trên bộ

Ai khẩn cầu tế độ thì qua

Hoàng về trắc giáng điện toà

Hộ trì đệ tử vinh hoa thọ trường!

Bài văn phú về Quan Hàng Bảy

Trần ai tri kỷ

Khách tài tình hồ dễ mấy ai hay

Cõi nhân sinh ba vạn sáu ngàn ngày

Say cũng luỵ không say thời cũng tục

Khoảng trời đất dọc ngang ngang dọc

Nợ tang bồng vay trả trả vay

Trái càn khôn hun đúc vững bền tay

Kho vô tận không xoay mà vẫn đủ

Giáo trăm trận xông pha ngoài huyệt hổ

Khách tài tình còn nợ thú phong lưu

Bóng hoa đăng soi tỏ mặt anh hào

Dẫu khanh tướng cũng siêu siêu mùi thế vị

Ai đã biết trần ai tri kỉ

Có hay lòng tráng sĩ lúc đêm xuân

Sáo vi vu gió đục mây vần

Cho bõ lúc tang bồng non với nước

Gió xuân thổi hương bay ngào ngạt

Vẳng cung đàn khúc hát gợi hồn xuân

Tài tình hỡi khách thi nhân

Vậy có thơ rằng:

Trù hoạch quân cơ tạm đắc nhàn

Nung gan thành sắt luyện tiên đan

Vi vu sáo trúc trời mây khói

Kỳ cục thâu canh đất nổi hoàng

Tuệ nhật sáng soi lòng dũng kiệt

Cương thường nặng gánh dạ sắt son

Ấy mùi phong nguyệt là thế thế

Giục ả phù dung Cuốc gọi hồn

Nẩy kiều:

Đượm mùi phong nguyệt nước non non

Đê mê quốc tuý quốc hồn xưa nay

Phù dung hồn hiện đau đây

Dường như ngọn cỏ cành cây la đà

Hay còn đắm nguyệt say hoa

Mau ra tiêm thuốc pha trà Quan Hoàng Bảy xơi

Ông Bảy là:

Con Vua Thượng Đế Đức Vua cha

Giáng tại sơn lâm trấn Bảo Hà

Diện mạo hồng hào tươi vẻ ngọc

Dung nghi tươi tốt khác nào hoa

Khi vui cung kiếm khi đàn hát

Nhã thú nhã yên lúc ẩm trà

Say thơ say phú say câu hát

Say nợ tang bồng tỉnh lại say

Say tình non nước câu kim cổ

Say với non sông chuyện tháng ngày

Khách trần hồ dễ ai hay

Tang bồng hồ thỉ hẹn ngày vinh hoa

Tuyết trắng trăng trong ,hoa thơm gió mát

Mượn cung đàn câu hát,diễn hồn thơ

Man mác không gian ,hương đưa khói toả

Chí tang bồng muôn ngả khắp mọi nơi

Trong vũ trụ rộng không thế giới

Giấc mơ màng cõi ấy bồng lai

Cảnh u nhàn tùng cúc trúc mai

Nơi tĩnh mịch thú riêng người biết thú

Nâng chén rượu ngâm câu thơ cổ

Phải chăng hồn Lý, Đỗ còn đây

Rượu bồ đào,nhấp cạn chưa say

Trà long tỉnh ,hương bay thoang thoảng

Hát nhịp một:

Nhắn ai lên đất Bảo Hà

Nếm mùi phong nguyệt đó là cảnh tiên (Xáng u xáng u lưu phàn)

Hỏi rằng mói gặp đào nguyên

Yên hà mới gặp cảnh tiên nơi phàm trần (Xáng u xáng u lưu phàn)

Cỏ cây hoa lá tần ngần

Hoa đào năm ngoái mười phần kém xa (Xáng u xáng u lưu phàn)

Phàm trần phút gặp người tiên

Lạ thay Lưu,Nguyễn cũng duyên tình cờ (Xáng u xáng u lưu phàn)

Cung trăng ai hẹn bao giờ

Vì đường đi hái thuốc tình cờ gặp tiên (Xáng u xáng u lưu phàn)

Lâng lâng rũ sạch ba nghìn

Một ngày đệ tử cũng duyên nợ nhiều (Xáng u xáng u lưu phàn)

Giang tay mở khoá động đào

Rẽ mây cho tỏ lối vào Bảo Hà Sơn (Xáng u xáng u lưu phàn)

Non xanh ai đúc nên bầu

Trần gian ai dễ được hầu mà theo (Xáng u xáng u lưu phàn)

Xanh xanh toà đá phủ rêu

Ai người có phúc được theo Ông Bảy Bảo Hà (Xáng u xáng u lưu phàn)

Bản văn Thập nhị Tiên nàng hầu Quan Hoàng Bảy

Lệnh sai thập nhị tiên nàng

Cô nào việc ấy sửa sang ra hầu

Cô Cả pha nước trà tàu

Sơn lâm vừa ý gật đầu ban khen

Cô Đôi dâng bộ khay đèn

Xe ngà tẩu sứ móc tiêm nạm vàng

Cô Ba dâng hộp thuốc ngang

Thế là vừa ý ông Hoàng sơn lâm

Cô Tư đốt đỉnh nhang trầm

Ngọn đèn khêu tỏ tay cầm móc tiêm

Cô Năm dâng hộp bánh nguyên

Kẹo lạc thuốc cống, cảnh tiên ai bì

Cô Sáu tính nết nhu mì

Dâng con tuấn mã, Hoàng đi chấm đồng

Cô Bảy nảy khúc đàn thông

Miệng ca tay múa năm cung nõn nà

Cô Tám dâng chiếc lược ngà

Hai tay chải chuốt thật là khéo thay

Cô Chín yểu điệu ai tày

Ngày ngày dâng một đôi giày hầu ông

Cô Mười thắt đáy lưng ong

Canh ba giờ tí lồng đèn bước ra

Cô Mười Một quạt nước pha trà

Ấm tiên bình ngọc,tay ngà dâng lên

Cô Mười Hai múa lượn sênh tiền

Mười hai tố nữ đôi bên rõ ràng về trắc giáng bản đền

Khuông phù đệ tử thiên niên thọ trường!

Khấn lễ xin lộc Quan Hoàng Bảy Bảo Hà

Cách xin lộc ông Hoàng Bảy Bảo Hà khi có dịp đến lễ đền ông để sao cho việc lễ nạp được chu toàn thập phần viên mãn mà thật thành tâm thành kính.

Lào Cai thiêng nhất Bảo Hà
Có ông Hoàng Bảy thật là phong lưu
Nhân gian ai muốn cầu mưu
Thường mang sính lễ về tâu Ông Hoàng

Những lưu ý khi đi lễ đền Ông Hoàng Bảy

Trước khi đi lễ hãy kêu cầu gia tiên chu đáo. Gia tiên tiền tổ luôn là những người theo sát và kêu cầu giúp bạn mỗi khi đi đến đền, phủ. Dù xin ông Hoàng Bảy hay cầu cúng ở bất cứ đâu, việc quan trọng không phải là mâm cao cỗ đầy hay vàng hương mã ngựa đẹp thật hoành tráng mà việc bạn cần làm khi có ý định đi lễ ở đâu đó là kính cẩn cáo gia tiên kế hoạch trước khi đi, hãy xin gia tiên kêu đỡ cho mình trước cửa thánh Hoàng cho công việc của mình được chu viên toàn mãn.

Đi đến nơi, về đến chốn: Kể từ khi bạn cẩn cáo với gia tiên kế hoạch đến lễ đền Hoàng, gia tiên sẽ giúp bạn tấu thỉnh lên tiên thánh. Chính vì vậy từ lúc mua sắm hoa quả, chuẩn bị đồ lễ, vàng mã cho tới khi xuất phát lên đường, hãy thành tâm và đến thẳng đền ông Hoàng Bảy, hãy tập trung và hoàn thành xong xuôi việc lễ ông cho được vẹn tròn xong xuôi, xong sau đó nếu muốn bạn mới nên đi chỗ này chỗ kia. Không rẽ ngang rẽ dọc khi việc chính chưa làm xong.

Mua đồ lễ phải tươi, tốt, thanh tịnh, thành tâm: Bạn có thể chủ động sắm lễ tại nhà hoặc tại khu vực gần đền tùy theo kế hoạch của cá nhân. Tuy nhiên dù sắm lễ ở đâu vẫn luôn cần đảm bảo sự tươi tốt và thanh tịnh, thành tâm. Khi sắm lễ tuyệt đối không mua đồ cũ đồ ôi, hoặc kì kèo, chê bai này nọ, hãy luôn nhớ đây là lễ vật bạn dâng lên Hoàng nên phải thể hiện được lòng thành của cá nhân và gia đình được tốt tươi ngay cả trong lời nói và suy nghĩ.

Hãy đợi hương cháy được hai phần mới tạ lễ: Khi dâng lễ, hãy cầu khấn thật thành tâm, đặc biệt không nên nhanh nhanh chóng rồi hạ lễ để đi lễ chỗ khác, bên cạnh đó cũng không được tranh cướp xô đẩy chồng lấn bon chen làm mất đi sự uy linh thanh tịnh chốn cửa ông. Hãy kiên nhẫn đợi hương cháy được hai phần ba rồi mới xin tạ lễ, trong thời gian chờ lễ hãy thăm quan khuôn viên, cũng như tìm hiểu thêm về cuộc đời và sự nghiệp của ông Hoàng Bảy.

Không đặt tiền lẻ khắp mọi nơi: Khi đến đền Ông Bảy nhiều gia đình đi lễ đổi rất nhiều tiền lẻ 1000đ, 2000đ và rải khắp các ban, tuy nhiên theo cá nhân mình thì không nhất thiết phải làm vậy. Thực tế, chỉ cần đặt 1 – 2 tờ tiền chẵn ở ban Công Đồng là đủ để các quan công đồng phân chia. Lộc thì ai cũng mong lớn, đòi to nhưng lễ thì tiền lớn lại muốn đổi thành tiền lẻ như phát chẩn làm như vậy rất phải tội.

Công đức không cần ghi nhận: Thực tế tiền công đức là tuy tâm mỗi gia chủ, con giàu một bó, con khó có tâm, nếu nhà đền viết phiếu cho gia chủ, phiếu này gia chủ có thể hóa luôn cùng vàng mã để được các ngài chứng giám mà không nhất thiết phải lưu giữ.

Không tham cầu: Hãy thành tâm và xin lộc Hoàng vừa đủ như sức khỏe công danh, không nên cầu xin thái quá,. Đặc biệt không nên xin số lô số đề như một số quan niệm dân gian vẫn rỉ tai nhau, rõ ràng đây là quan niệm hết sức sai lầm và báng bổ thần thánh. Văn khấn Ông Hoàng Bảy, gia chủ nên chuẩn bị trước ở nhà, hoặc đọc thuộc càng tốt, nếu không thì ghi chép ra giấy sau khi cúng xong thì phải đi hóa luôn.

Thời gian đi lễ xin lộc ông Hoàng Bảy thích hợp nhất

Đền ông Hoàng Bảy còn được gọi với tên gọi khác là đền Bảo Hà, đây là di tích nổi tiếng linh thiêng và quan trọng bậc nhất, được nhân dân tôn kính phụng thờ, đền được xây trên ngọn núi Cấm thuộc xã Bảo Hà, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai. Nơi đây là địa điểm chính diễn ra nhiều lễ hội quan trọng đó nổi bật là Lễ hội đền ông Hoàng Bảy vào dịp khánh tiệc ông – ngày 17/7 âm lịch hoặc ngày 7/7 âm lịch.

Vì chính tiệc ông vào tháng 7 âm lịch cũng là dịp diễn ra lễ hội Đền Bảo Hà, vì vậy đây cũng là khoảng thời gian thích hợp mà các con nhang đệ tử, du khách thập phương xa gần lựa chọn để tìm về đền ông để được bái yết, cầu lộc cầu tài trước cửa ông. Trong khoảng thời gian này, tại nơi đây hoạt động thực hành tín ngưỡng hầu đồng diễn ra sôi nổi.

Sắm lễ ông Hoàng Bảy

Giàu thì lễ vật nguy nga.
Nghèo thì bát nước bông hoa cũng chẳng nề.

Cốt là thành tâm và có đầy đủ trầu rượu vàng hương. Nhưng nếu đi theo đoàn, mọi người thường sắm lễ như sau:

• Lễ mặn (xôi, gà), rượu, bia, nước ngọt, nước khoáng
• Hoa tươi, quả tốt
• Bánh, kẹo (kẹo lạc), trà, thuốc lá
• Vàng lá, hương, nến, tiền trần, cau trầu
• 1000 vàng Bốn Phủ, 1000 vàng tím…
• Nếu có điều kiện hơn thì sắm thêm cỗ ngựa tím cùng quần, áo, hia, mũ đủ đầy.

Tuy nhiên nếu đi cá nhân, bạn có thể sắm lễ đơn giản hơn, vẫn cốt ở tâm, không nhất thiết phải sắm đủ, hãy tùy duyên, tùy điều kiện của bạn mà sắp lễ. Quan trọng nhất vẫn phải là nhất tâm, thành tâm lên lễ cửa ông. Đi lễ không quá cầu kỳ về đồ lễ vì thường “chứng tâm không chứng lễ”, ngài nhìn được xuyên thấu tâm can con người thật hay giả, lễ cao cỗ đầy mà không có lòng thì cũng như bỏ đi. Thay vào đó, hãy nên dành bớt phẫn lễ để cung tiến, hay giọt dầu. Việc đó tốt hơn vì góp công của xây dựng nhà đền sẽ được nhà ngài chứng tâm nhiều hơn. Cha mẹ nào chả thương con nghèo. Vì thế, không nên đua đòi sắm lễ, đặc biệt là mã cho tốn kém mà không giúp gì cho hưng thịnh đền nhà ngài.