Thông tin cơ bản
Giới thiệu
Cô Tư Ỷ La là một trong 12 Cô Sơn Trang theo hầu Mẫu Thượng tại đất Tuyên Quang. Khi Mẫu ngự tại đó, nhân dân lập đền thờ Mẫu Ỷ La nên cô tư hầu cận Mẫu cũng được gọi là Cô Tư Ỷ La.
Tương truyền, Cô Tư xinh đẹp, dịu dàng, giỏi giang nên Mẫu rất yêu quý cô thường cho cô theo hầu cận bên cạnh mình. Do đó, tại đền Mẫu Ỷ La, Cô Tư Ỷ La được thờ tại chính cũng cận kề Mẫu Thượng Ngàn.
Thần tích
Hiện nay thần tích về cô có nhiều dị bản và quan điểm khác nhau: Cô Tư Ỷ La là một trong những vị Thánh Cô của tứ phủ, cô xếp hàng thứ tư. Trong dân gian, có nhiều sự tích khác nhau kể về cô. Có người cho rằng Cô theo hầu cận bên Chầu Bà Đệ Tứ và được thờ phụng bên cạnh Bà tại đền Chầu Bà. Có người lại cho rằng Cô Tư là người theo hầu Mẫu Thượng Ngàn hay còn gọi là Mẫu Sơn Trang nên còn được gọi là Cô Tư Sơn Trang.
Quan điểm trên không phải là không có căn cứ, bởi Cô Tư được thờ cùng Chầu Bà là có thật, nhưng theo một số nhà tâm linh, Cô Tư này không phải là Cô Tư Ỷ La. Trong khi đó, quan điểm sau được nhiều người đồng tình hơn. Một ý kiến khác còn cho rằng Cô Tư Ỷ La là Cô Tư Tây Hồ được thờ tại đình Tứ Liên – Tây Hồ – Hà Nội. Tuy nhiên, ý kiến này cũng còn khá nhiều tranh cãi và không được chính xác. Các nhà tâm linh vẫn chung ý kiến rằng, cô Tư Tây Hồ là cô Tư khác chứ không phải Cô Tư Ỷ La. Trong tứ phủ Thánh Cô, cô Tư Tây Hồ thuộc hàng Địa Phủ, theo hầu Mẫu Liễu Hạnh. Còn Cô Tư Ỷ La thuộc hàng Nhạc Phủ, theo hầu Mẫu Thượng Ngàn.
Nhưng theo các nhà tâm linh, quan điểm chính thống như sau:
Tương truyền, Cô Tư Ỷ La xuất thân từ thiên đình, là con gái của Đế Thích. Sau theo lệnh cha, cô giáng trần và theo hầu Mẫu Ỷ La. Cô là người thông minh, xinh đep, lại dịu dàng nết na nên được Mẫu Ỷ La yêu quý nhất và thường xuyên cho theo hầu bên cạnh. Do vậy, những thần tích về việc cô hiển linh luôn gắn liền với thần tích về Mẫu Ỷ La hiển linh. Ngày nay, những thần tích về việc Cô Tư Ỷ La hiển linh giúp đỡ dân lành đa phần đã mai một, không còn rõ ràng, mang màu sắc mơ hồ, thần thánh. Người ta chỉ biết địa phương Cô hay hiển linh là đất Tuyên Quang. Để tưởng nhớ Cô, người ta lập cung thờ Cô ngay tại đền thờ Mẫu Ỷ La. Trong các giá hầu đồng, cô ít khi hiển linh, kể cả vào các ngày tiệc Cô hay ngày lễ Mẫu tại đền Ỷ La. Chỉ một số rất ít những người được chứng kiến cô ngự đồng và kể lại rằng, khi ngự đồng cô mặc áo màu vàng hoặc màu xanh nhạt, đầu cài trâm, tai đeo khuyên vàng. Cô cầm quạt khai vuông và sau đó múa mồi hầu Mẫu.
Thờ phụng
Hiện nay Cô Tư Ỷ La được nhân dân thờ phụng cạnh Mẫu Thượng Ngàn tại chính cung của Thánh Mẫu trong đền Ỷ La. Đây là ngôi đền thiêng nằm tại tổ 4, phường Ỷ La, trung tâm thành phố Tuyên Quang. Trong đền ngoài thờ Mẫu Thượng Ngàn và Cô Tư Ỷ La còn phối thờ Đức Thánh Trần Hưng Đạo Đại Vương. Hiện tại, đền còn giữ lại rất nhiều sắc phong từ đời nhà Nguyễn.
Lễ Hội Đền Mẫu Ỷ La diễn ra vào tháng 2 và tháng 7 hàng năm. Khi đó người dân sẽ rước tượng mẫu về đền Thượng và đền Hạ như biểu hiện của sự gặp gỡ và đoàn tụ gia đình.
Tham khảo
- https://oancotam.com/co-tu-y-la
- https://sieuthidodong.vn/truyen-thuyet-ve-co-tu-y-la-den-co-o-dau-dang-le-the-nao/
- https://tinnguongthomau.com/ban-van-co-tu-y-la/