Thông tin cơ bản
Tên gọi và vị trí địa lý
Đình Bồ Bản hiện tọa lạc tại thôn Bồ Bản, xã Hòa Phong, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng. Đây là một trong những đình làng có lịch sử lâu đời, gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của cộng đồng cư dân địa phương. Đình được xây dựng trên một khu đất rộng rãi, có phong thủy hài hòa, phía trước là cánh đồng bát ngát, phía sau tựa vào gò Miếu cao, tạo thế vững chãi, linh thiêng.
Lịch sử và nhân vật
Đình Bồ Bản được dựng vào năm Canh Thân, niên hiệu Cảnh Thịnh (1800) dưới triều Tây Sơn. Ban đầu, đình chỉ là một kiến trúc đơn sơ bằng tranh tre, đặt tại gò Miếu Tam Vị phía Đông thôn Bồ Bản. Đến năm Nhâm Tý (1852), dưới triều vua Tự Đức, đình được xây dựng lại với quy mô lớn hơn tại vị trí mới, cách nơi cũ khoảng 200m về phía Tây. Địa điểm này được chọn lựa dựa trên nguyên tắc phong thủy, với thế đất “long hổ hội”, bao quanh bởi các gò đồi tự nhiên.
Trong lịch sử, đình không chỉ là nơi thờ tự mà còn là trung tâm sinh hoạt chính trị, văn hóa của địa phương. Trong phong trào Cần Vương chống Pháp cuối thế kỷ XIX, đình là nơi hội họp, chiêu mộ nghĩa quân. Đến Cách mạng tháng Tám năm 1945, đây là địa điểm tập kết của đoàn biểu tình tổng An Phước, huyện Hòa Vang, trước khi kéo về giành chính quyền. Sau đó, đình trở thành trụ sở của Ủy ban hành chính kháng chiến xã Bồ Bản, là nơi tổ chức các buổi tiếp xúc giữa cán bộ cách mạng và nhân dân. Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, đình Bồ Bản tiếp tục là điểm tựa của phong trào cách mạng địa phương. Năm 1960, một phiên tòa cách mạng đã được tổ chức tại đình để xét xử những cá nhân chống đối phong trào cách mạng. Sau ngày thống nhất đất nước, đình tiếp tục giữ vai trò là nơi tổ chức các cuộc họp quan trọng, nơi tiếp nhận ngụy quân ra trình diện và thực hiện chính sách cải tạo.
Kiến trúc cảnh quan
Kiến trúc đình Bồ Bản mang đặc trưng của đình làng truyền thống miền Trung, với kết cấu hình chữ “Nhất” (一), gồm ba gian hai chái. Toàn bộ hệ thống cột kèo được làm từ gỗ mít và kiền kiền bền chắc. Đình có tổng cộng 36 cột, trong đó có tám cột cái (cột nhất) cao 4,5m, tám cột hàng nhì cao 3,5m, tám cột hàng ba cao 2,3m, cùng bốn cột đấm, bốn cột quyết và bốn cột ở cửa hông. Trên các vì kèo và xà ngang, nghệ thuật chạm trổ được thể hiện tinh xảo qua các hình tượng rồng, phượng, hoa lá, tứ thời, tứ quý, cầm kỳ thi tửu. Những họa tiết này không chỉ mang giá trị thẩm mỹ mà còn phản ánh quan niệm về vũ trụ và nhân sinh quan trong văn hóa dân gian Việt Nam.
Mái đình được lợp bằng ngói âm dương, tạo độ bền và khả năng chống chịu tốt với khí hậu miền Trung khắc nghiệt. Trên nóc mái, hình “lưỡng long triều nguyệt” được tạo hình nổi bật, thể hiện sự tôn kính đối với thần linh. Phía trước đình, phần mái còn có đường gờ cao, trang trí các hình loan phượng, rùa, dơi, mai điểu, tùng lộc… Đây là những biểu tượng mang ý nghĩa cát tường, thể hiện mong ước về sự thịnh vượng, trường tồn.
Khuôn viên đình rộng rãi, phía trước có một bức bình phong lớn với mặt trước chạm hình long mã, mặt sau khắc họa hình rùa – biểu tượng của sự bền vững và trường tồn. Bên cạnh đình còn có những cây cổ thụ rợp bóng, tạo nên không gian tĩnh mịch, linh thiêng. Hệ thống cổng tam quan, tường rào và sân vườn được xây dựng, tôn tạo qua các đợt trùng tu vào năm 2007 và 2011, góp phần làm cho không gian đình thêm phần bề thế, trang nghiêm.
Hiện vật
Hiện nay, đình Bồ Bản vẫn còn lưu giữ một số hiện vật có giá trị lịch sử và nghệ thuật. Nổi bật nhất là tấm bia đá được tạo vào năm Tự Đức thứ 5 (1852), ghi chép về lịch sử dựng đình, công lao của các bậc tiền nhân và những lần trùng tu qua các thời kỳ. Ngoài ra, đình còn bảo tồn một số sắc phong của triều đình phong kiến, các hoành phi câu đối cổ, cùng nhiều đồ thờ tự mang giá trị văn hóa cao.
Sự kiện và lễ hội
Đình Bồ Bản là nơi tổ chức nhiều lễ hội truyền thống, trong đó quan trọng nhất là lễ Kỳ Yên, diễn ra vào tháng Hai âm lịch hằng năm. Lễ Kỳ Yên mang ý nghĩa cầu quốc thái dân an, bày tỏ lòng tri ân với các bậc tiền hiền, hậu hiền có công khai khẩn, lập làng. Bên cạnh đó, đình còn là nơi diễn ra các nghi thức cúng tế vào các dịp Tết Nguyên Đán, Rằm tháng Bảy, và lễ cầu an. Các hoạt động lễ hội tại đình không chỉ mang tính chất tín ngưỡng mà còn là dịp để cộng đồng thắt chặt tình đoàn kết, giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống.
Xếp hạng
Với giá trị lịch sử, văn hóa và kiến trúc đặc sắc, đình Bồ Bản đã được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia theo Quyết định số 01/1999/QĐ-BVHTT ngày 04/01/1999. Hiện nay, đình tiếp tục được bảo tồn và phát huy giá trị, trở thành một điểm đến quan trọng trong nghiên cứu lịch sử, văn hóa dân gian của thành phố Đà Nẵng và khu vực miền Trung.
Tham khảo
Bảo tàng Đà Nẵng, Đình Bồ Bản. Truy cập ngày 27/02/2025, từ https://snv.bacninh.gov.vn/news/-/details/57424/-inh-lang-phu-luu-cong-trinh-kien-truc-ac-sac
Văn khấn Đình Bồ Bản
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Con lạy chín phương trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
Con xin kính lạy ngài Kim Niên Đương cai Thái tuế chí đức Tôn thần.
Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành Hoàng chư vị Đại Vương.
Hưởng tử con là…
Ngụ tại…
Hôm nay là ngày … tháng … năm ….
Hương tử con đến Đình Bồ Bản, thành tâm dâng lên lễ bạc, hiến tế hương hoa, phẩm oản…
Cầu mong đức Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương chứng giảm, rủ lòng thương xót, phù hộ che chở cho chúng con sức khoẻ dồi dào, mọi sự tốt lành, lắm tài nhiều lộc, an khang thịnh vượng, sở cầu như ý, sở nguyện tòng tâm.
Hương tử con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!